گرافی پانورکس تمام دیجیتال در چه مواردی انجام میشود؟

رادیولوژی ایکس ری دندانپزشکی باگذشت زمان از تکنولوژی فیلم (استفاده از مواد شیمیایی و تاریکخانه) فاصله گرفته و تکنولوژی دیجیتال ایکس ری جایگزین آن شده است که بر پایه‌ی سنسورهای دیجیتال و کامپیوترها می‌باشند. یکی از ویژگی‌های شاخص پانورکس دیجیتال در مقایسه با سیستم‌های مبتنی بر فیلم وسعت بسیار بیشتر جریان اشعه است. این بدان معنی است که اسکن‌های تکراری کاهش‌یافته و به‌تبع هزینه‌ها نیز کاهش می‌یابند و از میزان اشعه‌ی تابیده‌شده به بیمار بسیار کم می‌شود. تصاویر ایکس ری ثبت‌نشده نیز دوباره قابل‌چاپ هستند اگر فایل دیجیتال ذخیره‌شده باشد.

اسامی غیراختصاصی دیگری که برای یک رادیو گراف پانورامیک مصطلح می‌باشند عبارت است از: پانورکس، رادیوگراف پانورامیک دندانپزشکی (dental panoramic radiograph) و پنتوموگرام؛ به‌اختصار شامل PAN، DPR، OPT و OPG می‌باشند. OPG مخفف کلمات Ortho Pantomo Gram است. ریشه‌ی Ortho از ارتودنتیک به دندان باز برمی‌گردد. ریشه Pan نمایش پانورامیک و tomogram تصویر اعضای بدن بیمار توسط اشعه ایکس است که بر روی صفحه‌ای ظاهر می‌شود. تصاویر حاصل یک نمای کلی از موقعیت دندان‌ها و اطلاعاتی از استخوان‌های فک (فک بالا و پایین) و همینطور اطلاعاتی از سینوس‌های فک فوقانی و مفاصل بین فک‌ها و جمجمه در اختیار قرار می‌دهد.

اجزای رادیوگرافی پانورکس تمام دیجیتال

اجزای یک پانورکس دندانپزشکی شامل بازوی افقی چرخشی است که منبع ایکس ری بر روی آن تعبیه‌شده و یک جعبه حامل فیلم است که به ترتیب در مقابل یکدیگر قرارگرفته‌اند. جمجمه‌ی بیمار مابین ژنراتور ایکس ری و فیلم قرار می‌گیرد. منبع ایکس ری در مقابل فیلم به‌صورت موازی قرارگرفته تا جریان اشعه را به حالت تیغه‌ی افقی با عرض ۴ تا ۷ میلی‌متر بر روی فیلم بعد از عبور از جمجمه‌ی بیمار موردنظر وارد نماید.

به‌علاوه، ارتفاع جریان اشعه، آرواره‌ها و فک بالا را پوشش می‌دهد. بازو حرکت کرده و حرکتش مانند چرخشی نسبت به مرکز خواهد بود که بر روی یک مسیر اختصاصی می‌گردد. این دستگاه با امکان تنظیم پوزیشن‌های متفاوت و تغییر کنتراست، روشنایی و اشعه گاما شرایط تصویربرداری مناسب را حتی برای کودکان فراهم می‌سازد. حسگرهای مورداستفاده در این دستگاه از نوع حسگرهای دستگاه‌های سی‌تی‌اسکن می‌باشند که تأثیر بسزایی در افزایش کیفیت درمان‌های یک دندان‌پزشک خواهد داشت.

مزایای اصلی رادیوگرافی پانورکس تمام دیجیتال

• پوشش کامل دندان‌ها و استخوان صورت
• دوز پایین تابش اشعه به بیمار
• راحتی انجام پروسه بر روی بیمار (قرار نگرفتن هیچ‌گونه فیلمی دردهان بیمار)
• توانایی استفاده از آن در بیمارانی که نمی‌توانند دهان خود را باز کنند به‌طور مثال در اثر trismus
• نیاز به مدت‌زمان بسیار کوتاه برای ثبت تصاویر
• راحتی ذخیره‌سازی اطلاعات نسبت به روش‌های سنتی

موارد استفاده پانورکس تمام دیجیتال

• تشخیص دندان‌های عقل پنهان و برنامه‌ریزی جراحی
• تشخیص نبود استخوان پریودنتال و درگیری پری اپیکال
• ردیابی منشاء درد دندان
• ارزیابی‌های لازم برای قرارگیری ایمپلنت دندانی
• ارزیابی ارتودنسی، قبل و بعد از اعمال آن
• تشخیص ناهنجاری‌های پیشرفته مانند کروبوبیسم، دیسپلازی cleido cranial
• سرطان مرتبط با فک
• اختلالات TMJ و anlylosis
• تشخیص osteosarcom،ameloblastoma، renal osteodystrophy مؤثر بر فک‌ها و hypophosphatemia
• تشخیص و ارزیابی قبل و بعد از جراحی ناهنجاری‌های دهان و فک و صورت برای مثال شکستگی‌های dentoalveolar و فک پایین
• سنگ‌های غدد بزاقی (Sialolithiasis)

مکانیسم انجام پانورکس تمام دیجیتال

به‌طورمعمول، بیمار باید یک دندان‌گیر پلاستیکی را گاز بگیرد تا تمام دندان‌های او، به‌خصوص تاج‌ها، به‌طور مجزا قابل‌رؤیت گردند. کل مدت‌زمان پروسه‌ی پانورکس دیجیتال معمولاً در کمتر از یک دقیقه انجام می‌شود. زمان تابش اشعه به بیمار از 5.5 تا 22 ثانیه در هنگام چرخش دستگاه در اطراف سر بیمار متغیر است. به‌موازات قرار گرفتن دستگاه (collimation) بدین معنی است که زمان چرخش، اشعه ایکس در هر فاصله‌ای به تنها بخشی از آناتومی تابیده می‌شود درحالی‌که با شروع چرخش در اطراف جمجمه بیمار، یک تصویر ترکیبی از بلوک فک بالا و پایین ثبت می‌شود.

درعین‌حال که بازو در چرخش است، فیلم نیز در مسیری حرکت می‌کند که تصویر قسمت‌هایی از جمجمه را که ایکس ری به آن تابیده‌شده دریافت نماید. تمام تصاویری که به‌طور مجزا با یکدیگر همپوشانی دارند دارای بزرگنمایی یکسانی بر روی فیلم نیستند زیرا جریان اشعه واگرا است و تصاویر دارای نقاط تمرکز یا فوکوس متفاوتی هستند. همچنین تمام عناصر تصویر با سرعت یکسانی بر روی فیلم ظاهر نمی‌شوند زیرا بعضی از آن‌ها در فاصله‌ی دورتر و بعضی دیگر نسبت به مرکز چرخش نزدیک‌تر هستند.

سرعت فیلم به‌گونه‌ای کنترل می‌شود تا دقیقاً با سرعت تابش اشعه به اجزای آناتومیکی قوس دندان‌ها که نزدیک به فیلم است سازگار باشد. درنتیجه، دندان‌ها با شفافیت زیاد ثبت می‌شوند درعین‌حال که مابقی اجزا با توجه به‌سرعت متفاوت گردش اشعه، محو یا تار نمایش داده خواهند شد. تصویر پانورامیک دندان با تحریفات متفاوتی کشیده می‌شود زیرا بزرگنمایی افقی و عمودی هر دو به‌طور متفاوت در کل تصویر تغییر می‌نمایند. بزرگنمایی‌های افقی و عمودی به‌وسیله‌ی موقعیت نسبی اجزای ثبت‌شده در مقابل فیلم و ژنراتور، تشخیص داده می‌شوند. اعضایی که به ژنراتور نزدیک‌تر هستند زوم افقی بیشتری دریافت می‌کنند.

زوم عمودی نیز بسته به موقعیت نسبی اجزا در مسیر کانونی است. اعضایی که در مسیر کانونی قرار دارند زوم عمودی بیشتری دریافت کرده و محوتر هستند، در این حین اعضای خارج‌ازمسیر کانونی هم زوم عمودی کمتری دریافت کرده و محو می‌شوند. نتیجه‌ی این مکانیسم تصویری است که بخش‌های در امتداد قوس فک پایین شفاف و مابقی آن محو ثبت‌شده‌اند. برای مثال، هرچقدر نواحی آناتومیکی radio-opaque باشند، ستون فقرات عریض و محو دیده می‌شوند تا همپوشانی با دندان‌های جلویی نداشته باشند. مسیر یا ناحیه‌ای که اجزا با شفافیت بسیار زیاد ثبت می‌شوند مسیر کانونی (focal path or focal trough) نامیده می‌شود.