بیماری کم کاری تیروئید چیست و چه علائمی دارد؟

غده تیروئید در جلوی گردن و اطراف نای قرار دارد، شکل این غده شبیه به پروانه است که بدن آن در وسط و بال‌های آن به اطراف گسترش یافته اند. تیروئید یکی از غده های مهم بدن است که وظیفه کنترل متابولیسم‌ها را بر عهده دارد. در فرایند متابولیسم، مواد غذایی وارد شده به بدن تبدیل به انرژی می‌شوند. انرژی حاصل از متابولیسم، برای عملکرد صحیح بدن لازم می‌باشد به طوری که تأمین انرژی تمام سیستم‌های بدن را انجام می‌دهد تا اندام‌های بدن وظایف خود را به درستی انجام دهند. کنترل متابولیسم از طریق تیروئید با استفاده از هورمون تیروکسین و هورمون تری یدوتیرونین صورت می‌گیرد. این دو هورمون به وسیله تیروئید تولید می‌شوند و میزان انرژی دریافتی سلول‌های بدن را تنظیم می‌کنند. اگر تیروئید عملکرد صحیحی داشته باشد و بین هورمون ها تعادل برقرار باشد، متابولیسم بدن شما به درستی کار می کند.

کنترل عملکرد تیروئید در جریان خون به وسیله غده هیپوفیز واقع در مرکز جمجمه که در زیر مغز قرار دارد، انجام می شود. تولید تیروئید به میزان کمتر از حد مورد نیاز بدن توسط هورمون تیروئید، باعث ایجاد بیماری کم کاری تیروئید می‌شود. سونوگرافی تیروئید از امواج صوتی برای تولید یک سری تصاویر از غده تیروئید استفاده می‌کند که به وسیله آن پزشک رادیولوژیست متوجه شکل و اندازه این غده در بدن می‌شود. کم‌کاری و پرکاری غده تیروئید و یا بیماری‌هایی که مربوط به آن هستند می‌توانند سایز و شکل آن را تغییر داده و باعث به وجود آمدن مشکلاتی برای بیمار شوند. از این رو زمانی که پزشک، متوجه آثاری از بیماری‌های مربوط به غدد تیروئید در بیمار شود درخواست انجام این تست را می‌کند.

علت کم کاری تیروئید

شایع‌ترین علل کم‌کاری تیروئید به شرح زیر است:

• بیماری هاشیموتو
• تیروئیدیت یا التهاب تیروئید
• کم‌کاری تیروئید مادرزادی
• عمل جراحی برداشتن بخشی از تیروئید یا تمام آن
• پرتودرمانی تیروئید
• مصرف بعضی داروها
• بیماری های خود ایمنی
• کم‌کاری تیروئید گاهی اوقات پیامد مصرف بسیار کم یا زیاد ید در رژیم غذایی یا ابتلا به بیماری هیپوفیز است.

علائم کم‌کاری تیروئید

مهم‌ترین علامت و نشانه این است که برخلاف پرکاری تیروئید سطح ترشح هورمون تیروئید پایین آمده و واکنش‌های شیمیایی مرتبط با متابولیسم بدن دچار اختلال شده و کاهش پیدا کرده است. در بیشتر افراد درگیر تیروئید کم کار این علائم ظاهر می‌شود:

• کاهش آستانه تحمل نسبت به سرمای آب و هوا
• بیمار در حرکت کردن دچار اختلال و کندی شده است.
• اشتهای طبیعی به غذاخوردن ازبین رفته است.
• پوست زبر و زمخت شده است.
• بیمار از شکنندگی موها شکایت دارد.
• احساس خستگی و ضعف شدید حتی پس از استراحت کافی
• بم شدن غیرطبیعی صدا
• ایجاد اسپاسم و گرفتگی در عضلات
• بروز مشکل یبوست
• احساس خواب آلودگی در طول روز
• کاهش سطح هوشیاری و تمرکز
• فراموش کردن غیرعادی مسائل
• بی‌حس شدن دست و پا
• ورم کردن صورت و چشم
• افزایش وزن
• برهم خوردن سیکل قاعدگی
• تشدید خونریزی قاعدگی
• نازایی
• گواتر
• ترشح شیر از پستان

علائم فوق در تمام افراد بروز نمی‌کند و شدت و ضعف آن متفاوت خواهد بود. در هر صورت انجام آزمایش و تشخیص متخصص ضرورت دارد.

عوامل خطر ابتلا به کم‌کاری تیروئید

اگرچه هر فردی می‌تواند مبتلا به کم‌کاری تیروئید شود؛ اما اگر فرد شرایط زیر را داشته باشد، خطر بیشتری او را تهدید می‌کند:

1. زن بودن
2. سن بالای ۶۰ سال
3. دارای سابقه خانوادگی بیمار تیروئیدی
4. دارای بیماری خود‌ایمنی مانند دیابت نوع ۱ یا بیماری سلیاک
5. درمان با ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید
6. تابش به گردن یا بالای قفسه سینه
7. جراحی تیروئید (تیروئیدکتومی جزئی)
8. در شش ماه گذشته باردار یا بچه دار شده باشد.

روشهای تشخیص کم کاری تیروئید

برای تشخیص این اختلال، تنها داشتن علائم کافی نیست و باید بررسی‌های دقیق‌تری انجام شود. اگر هر یک از علائم بالا را دارید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای تشخیص هیپوتیروئیدی مراحل زیر را طی می‌کند:

۱. معاینه فیزیکی

هنگامی‌که تیروئید کم‌کار باشد هم ممکن است گواتر رخ دهد. پزشک در معاینه‌ی فیزیکی اندازه‌ی غده تیروئید را بررسی می‌کند. از طرفی رطوبت یا خشکی پوست، جنس موها، صورت پف‌آلود و سایر علائمی که به آنها اشاره شد در معاینه‌ی فیزیکی بررسی خواهند شد.

۲. آزمایش تیروئید

یکی از مهم‌ترین راه‌های تشخیص اختلالات تیروئیدی، آزمایش تیروئید است. در کم‌کاری تیروئید، هورمون تحریک‌کننده‌ی غده‌ی تیروئید، TSH از حد طبیعی بیشتر می‌شود و سطح هورمون‌های تیروئیدی یا T3 و T4 کاهش پیدا می‌کنند. این موارد نشان‌دهنده‌ی تیروئید کم کار است و باید کمبود هورمونی جبران شود. در صورت نیاز پزشک آزمایش‌ها تخصصی‌تر را هم درخواست خواهد داد.

۳. تست های تصویربرداری

در سی‌تی‌اسکن می‌توان کم‌کاری، پرکاری و یا سایر اختلالات تیروئیدی را تشخیص داد. سونوگرافی هم از راه‌های دیگر تشخیص‌دهنده‌ی کم‌کاری تیروئید است.

سونوگرافی تیروئید چه کاربردی دارد؟

اگر آزمایش عملکرد تیروئید غیر طبیعی باشد یا پزشک هنگام معاینه گردن رشد گره ها بر روی تیروئید را تشخیص دهد، سونوگرافی تیروئید را تجویز می‌کند. این روش همچنین ممکن است برای بررسی کم کار یا پرکاری بودن غدد تیروئید نیز تجویز شود. برخی دیگر از دلایلی که باعث تجویز سونوگرافی تیروئید میشوند، شامل موارد زیر می باشند:

• مکان دقیق ندول های تیروئید
• تعداد گره‌های لنفاوی بزرگ‌شده
• نمایش جریان خون در ندول‌های رشد یافته
• نمایش مرز‌ بین غده تیروئید و ندول‌های بزرگ‌شده
• نمایش ماهیت بزرگ‌شدگی غده تیروئید (مواد جامد یا مایع)
• همچنین سونوگرافی تیروئید می‌توان تورم و بیمار گواتر را مشخص کند.

عوارض کم‌کاری تیروئید

غده تیروئید با تولید میزان متعادل از هورمون‌های T3 و T4 متابولیسم بدن را تنظیم می‌کند. حال اگر سطح ترشح این دو هورمون دچار کاهش و افزایش قابل توجه شود عوارض و اختلالاتی در سلامت بالینی فرد بروز می‌کند. برخی از مهم‌ترین خطرات کم کاری تیروئید به شرح زیر است:

1. ایجاد اختلال در سیستم عصبی
2. بروز عوارض تنفسی و درگیری دستگاه تنفس (این افراد معمولاً از ضعف عضلات تنفسی رنج می‌برند)
3. بروز ناباروری و اختلال در تخمک گذاری
4. انتقال کم کاری تیروئید به نوزادان متولد شده از مادران مبتلا و بروز مشکلات فیزیکی و مغزی در کودک
5. مختل شدن روند طبیعی رشد نوزادان دچار این بیماری
6. بروز بیماری گواتر
7. درگیری با بیماری‌های قلبی
8. ابتلا به بیماری‌های پوستی
9. ایجاد اختلالات روانی
10. مشکلات گوارشی

درمان کم کاری تیروئید

کم‌کاری تیروئید با جایگزین کردن هورمونی که غده تیروئید دیگر نمی‌تواند تولید کند، درمان می‌شود. لووتیروکسین برای بیماران تجویز می‌شود. لووتیروکسین یکی از داروهای هورمون تیروئید و مانند هورمونی است که غده تیروئید به طور طبیعی تولید می‌کند. پزشک توصیه می‌کند که لووتیروکسین صبح ناشتا مصرف شود. آزمایش خون شش تا هشت هفته پس از شروع درمان با داروی هورمون تیروئید انجام می‌شود و پزشک دوز دارو را در صورت لزوم تغییر می‌دهد. هر بار که میزان مصرف دارو تغییر می‌کند، آزمایش خون جدیدی نیز گرفته می‌شود. وقتی دوز مناسب دارو تعیین شد، پزشک آزمایش خون را پس از شش ماه و یک سال تکرار می‌کند. کم‌کاری تیروئید را عموماً می‌توان با داروهای هورمون تیروئید به طور کامل کنترل کرد، البته به شرطی که دارو طبق تجویز پزشک و در دوز مناسب مصرف شود. هرگز مصرف داروی هورمون تیروئید را بدون دستور پزشک معالج قطع نکنید.

شروع درمان با هورمون تیروئید

پزشک میزان مصرف دارو را با توجه به عامل‌های زیر تعیین می‌کند:

1. سن
2. وضعیت سلامت عمومی
3. غلظت هورمون تیروئید در خون
4. وزن
5. بیمارانی که مسن‌تر هستند یا به بیماری قلبی مبتلا هستند، درمان را با مصرف دوز کم دارو شروع می‌کنند. پزشک میزان مصرف دارو را به تدریج افزایش می‌دهد تا بتواند اثر دارو را تحت نظر داشته باشد.

روش مصرف دارو

برای این که مطمئن شوید، کم‌کاری تیروئید تحت کنترل است، توصیه‌های زیر را رعایت کنید:

• همواره دارو را از یک برند خاص تهیه کنید: دوز هورمون در داروهای برندهای مختلف ممکن است کمی با هم تفاوت داشته باشد. این تفاوت‌های جزئی بر میزان هورمون اثر می‌گذارد.
• دارو را طبق یک برنامه منظم مصرف کنید: داروی تیروئید را هر روز رأس ساعت معینی مصرف کنید. دارو را تقریباً یک ساعت قبل از غذا یا خواب مصرف کنید و دارو را همراه با غذا نخورید. غذا و بعضی مکمل‌ها مانند کلسیم بر روش مصرف دارو در بدن اثر می‌گذارد.
• مصرف دارو را فراموش نکنید: اگر نوبت مصرف دارو را فراموش کردید، دارو را به محض آن که به خاطر آوردید، مصرف کنید. در صورت لزوم می‌توانید دو قرص را در یک روز مصرف کنید.
• دستورات پزشک را به دقت رعایت کنید: مصرف دارو را بدون دستور پزشک قطع نکنید.
• انتظار می‌رود که حال بیمار چند روز بعد از شروع مصرف دارو بهتر شود. با این حال ممکن است چند ماه طول بکشد تا میزان هورمون تیروئید به حد عادی برگردد. اگر میزان هورمون تیروئید بهتر شود؛ اما علائمی مانند خستگی و چاقی هنوز وجود داشته باشد، ممکن است پزشک درمان را تغییر بدهد. بیماران باید داروی تیروئید را تا پایان عمر برای کنترل کردن میزان هورمون‌ها مصرف کنند. به بیماران توصیه می‌شود که درمان را ادامه بدهند تا نتیجه مثبت آن را ببینند. حال بیماران به مرور بهتر می‌شود و میزان هورمون تیروئید دوباره پایین نمی‌آید.

تغذیه

غده تیروئید ید را برای تولید هورمون‌های تیروئید مصرف می‌کند. با این حال بیماران مبتلا به بیماری هاشیموتو یا دیگر گونه‌های اختلال‌های خودایمنی تیروئید ممکن است به عوارض جانبی ید حساسیت داشته باشند. خوردن غذاهای حاوی مقدار زیاد ید، مانند کتانجک یا انواع دیگر جلبک دریایی باعث ابتلا به کم‌کاری تیروئید می‌شود یا عارضه را تشدید می‌کند. مصرف مکمل‌های ید نیز می‌تواند اثر مشابهی داشته باشد. با پزشک معالج در مورد پرهیزهای غذایی مشورت کنید و اگر به مکمل‌های ید حساسیت دارید، حتماً موضوع را به ایشان اطلاع بدهید. لازم است بدانید که بعضی شربت‌های سرفه حاوی ید هستند.

مکملها

پزشکان دستور آزمایش‌های لازم را برای بررسی کمبود مواد مغذی ناشی از کم‌کاری تیروئید می‌دهند و مکمل‌های لازم را با توجه به نتایج آزمایش تجویز می‌کنند.

1. ویتامین B-12: ویتامین B-12 برای تولید هورمون تیروئید بسیار مهم است و واکنش سلولی به هورمون تیروئید را بهبود می‌دهد. به علاوه ویتامین B-12 تولید انرژی را در سلول‌ها افزایش می‌دهد و از این طریق به رفع خستگی و دیگر علائم کم‌کاری تیروئید کمک می‌کند.
2. سلنیوم: سلنیوم به سنتز و متابولیسم مؤثر تیروئید کمک می‌کند. مطالعات متعدد نشان می‌دهد که سلنیوم میزان پادتن تیروئید را در بیماران مبتلا به هاشیموتو کاهش می‌دهد.
3. روی: روی برای بهبود عملکرد تیروئید و افزایش میزان هورمون تیروئید مفید است. مطالعات متعدد نشان داده است که روی اثر مثبتی بر عملکرد تیروئید در خانم‌های دارای اضافه وزن دارد.

---

آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا
تلفن : 32202762 - 031

نظرات کاربران درباره این مطلب :بهروز رستمی هستم [ 1403-02-03 ]
سلام . تیرویید کم کار دارم قرص تیرویید میخورم گاهی از هفته دو بار مصرف میکنم همش سردم میشه طب و لرز میاد دستم بی حس میشه ، پاهام از پایین زانوم تا ناخنم بی حس و درد داره . اگه راهنمایی کنین ممنون میشم

میثم [ 1402-08-25 ]
بسیار ممنون از اطلاعات جامع و کاملتون. خیلی آموزنده بود

وهابی [ 1401-11-21 ]
سلام خسته نباشید من تیروئید کم کار دارم دو سالی هست دارو مصرف میکنم درمان قطعی داره یا نه

مریم کریمی [ 1401-11-19 ]
باسلام من دو ساله تیروئید دارم خیلی میترسم ولی هیچ علائمی ندارم اما آزمایش که میدم تیروئید دارم دکتر میگه ارثی هستش چه راهی برای درمان دارید

نام و فامیل :
تلفن :
ایمیل :
متن پیـام :