رادیوگرافی و سونوگرافی از روشهای تشخیص سرطان کولورکتال

سرطان کولورکتال یا سرطان روده (Colon Cancer) زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌هایی که کولون یا راست روده را پوشانده‌اند غیرطبیعی شده و خارج از کنترل رشد می‌کنند. از آنجایی که علائم اغلب تا زمانی که سرطان پیشرفت نکرده است ظاهر نمی‌شود، انجام منظم غربالگری سرطان کولورکتال مهم است. با توجه به این که چندین روش در جهت تشخیص سرطان روده وجود دارد، برای هر فردی یک روش انتخاب می شود. البته انتخاب روش های تشخیصی اتفاقی و بدون دلیل خاص انجام نمی شود. بلکه وضعیت بیمار و شرایطی که تجربه می کند در انتخاب نوع روش تشخیص سرطان روده و میزان پیشروی آن اثر گذار است. رادیوگرافی و سونوگرافی از روشهای تشخیص سرطان کولورکتال می باشند.

سونوگرافي روده از راهکارهای دقیق و غیر تهاجمی تشخیص بیماری های روده‌ای می باشد و پیش از آزمایش های تهاجمی انجام می شود. در این روش با به کارگیری امواج فراصوت برای بررسی سلول های سرطانی در داخل روده استفاده می شود. امواج توسط یک کامپیوتر به تصویری روی صفحه نمایش تبدیل می شوند. رادیوگرافی دستگاه گوارش تحتانی نیز که به آن باریم انما نیز گفته می شود روشی است که برای عکسبرداری از روده بزرگ به کار می رود. این روش به بررسی کولون صعودی (راست)، کولون عرضی، کولون نزولی (چپ) سیگموئید و رکتوم کمک می کند. انجام این تست در تشخیص مشکلات پولیپ روده و بیماری های التهابی روده مؤثر است. در روند انجام تست، مایعی که حاوی باریم است به درون رکتوم تزریق می شود و تمامی دیواره های داخلی کولون را پوشش می دهد. این ماده کمک می نماید تا تصاویر سیاه و سفید تهیه شده از روده، از کیفیت بالاتری برخوردار باشند.

دلیل ایجاد سرطان روده

محققان همچنان در حال مطالعه علت سرطان روده هستند. ریسک فاکتورهای این بیماری به تنهایی یا در تعامل با دیگر ریسک فاکتورها عمل کرده و خطر ابتلا به سرطان کولون را افزایش می‌دهند.

• رشدهای پیش سرطانی

سلول‌های غیرطبیعی با تجمع در آستر کولون، باعث تشکیل پولیپ (Polyps) می‌شوند. این پولیپ‌ها، مجموعه‌ای از سلول‌های كوچك و خوش‌خیم هستند. یکی از روش‌های متداول پیشگیری از سرطان کولورکتال، خارج ساختن این پولیپ‌ها از طریق جراحی است. پولیپ‌های درمان نشده ممکن است در ادامه، سرطانی شوند.

• جهش ژنوم

در بعضی مواقع، اعضای یک خانواده به سرطان کولورکتال مبتلا می‌شوند. این امر به دلیل وقوع جهش در ژنی است که به واسطه پدر و مادر، به فرزندان منتقل می‌شود. این جهش‌های ژنتیکی به معنای ابتلای حتمی شما به سرطان کولورکتال نیست؛ اما احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش می‌دهد.

عوامل خطر ابتلا به سرطان روده

هر یک از ما در معرض خطر ابتلا به سرطان روده هستیم. اگرچه علت دقیق ایجاد پولیپ‌های روده بزرگ مشخص نیست؛ اما برخی عوامل خطر ابتلا به پولیپ و سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارت‌اند از:

1. سن: خطر ابتلا به پولیپ و سرطان کولورکتال با افزایش سن بیشتر می‌شود. سرطان کولورکتال در افراد بالای ۵۰ سال شایع‌تر است. بااین‌حال، افراد جوان‌تر نیز ممکن است به سرطان کولون و رکتوم مبتلا شوند
2. مبتلا بودن به سایر بیماری‌ها: مشکلات سلامتی مثل دیابت نوع ۲، سابقه قبلی سرطان، بیماری التهابی روده و بیماری‌های ارثی می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان روده را افزایش دهند
3. سبک زندگی: مصرف الکل و تنباکو، ورزش نکردن و اضافه وزن، افراد را در معرض ابتلا به سرطان کولورکتال بزرگ قرار می‌دهند. سیگار خطر ابتلا به پولیپ‌های پیش سرطانی و سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد. رژیم غذایی پرچرب و کم فیبر با خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ مرتبط است. با اصلاح سبک زندگی می‌توان تا حدود زیادی خطر ابتلا به سرطان روده را کاهش داد

علائم سرطان کولورکتال

علائم شایع سرطان روده بزرگ شامل موارد زیر است:

1. تغییر در عادات روده مانند یبوست، اسهال، باریک شدن مدفوع، تخلیه ناقص و بی‌اختیاری روده. اگرچه موارد بیان‌شده معمولاً علائم مشکلات دیگری هستند؛ اما می‌توانند علائم سرطان روده نیز باشند
2. وجود خون در مدفوع قابل‌توجه‌ترین علامت سرطان روده است اگرچه لزوماً نشان‌دهنده سرطان نیست؛ زیرا مشکلات متعدد دیگری مثل بواسیر (هموروئید)، شقاق (پارگی مقعد)، کولیت و بیماری کرون نیز می‌توانند باعث خونریزی گوارشی شوند. علاوه بر این، مکمل‌های آهن و بعضی از غذاها مانند چغندر به مدفوع ظاهری سیاه و قرمز می‌دهند که شاید به شکل وجود خون در مدفوع به نظر برسد.
3. کم‌خونی که نتیجه کاهش گلبول‌های قرمز در خون است. زمانی که سلول‌های قرمز کمتر از حد نرمال باشد اکسیژن‌رسانی به سراسر بدن با چالش مواجه می‌شود. اگر کم‌خون هستید، ممکن است دچار تنگی نفس شوید و یا احساس خستگی و تنبلی کنید که معمولاً با استراحت هم برطرف نمی‌شوند.
4. درد و نفخ شکم یا درد لگن
5. کاهش وزن غیرمنتظره
6. استفراغ

مراحل سرطان کولورکتال

سرطان روده از نظر بالینی با مراحل آن توصیف می‌شود. مراحل مختلف سرطان کولورکتال با شدت تهاجم و گستردگی تومور تعیین می‌شود. آلوده شدن غدد لنفاوی و گسترش سلول‌های بدخیم به سایر اندام‌ها (متاستاز) از موارد مهم در تعیین استیج سرطان است.

مرحله صفر

ضایعاتی که در مرحله صفر هستند هنوز در پوشش روده بزرگ یا رکتوم باقی‌مانده‌اند و تومور در مرحله پیش سرطانی قرار دارد یعنی تاکنون به سرطان تبدیل نشده است. بنابراین برداشتن ضایعه از طریق جراحی یا کولونوسکوپی احتمالاً تنها درمان مورد نیاز باشد.

مرحله یک

سرطان‌های کولورکتال مرحله یک در دیواره روده رشد بیشتری دارند؛ اما به قسمت عضلانی یا به غدد لنفاوی گسترش نیافته‌اند. درمان استاندارد مرحله یک سرطان روده بزرگ معمولاً شامل برداشتن قسمت آسیب‌دیده کولون و غدد لنفاوی اطراف آن است.

مرحله دو

در مرحله دو، سلول‌های بدخیم بخش وسیع‌تری از دیواره روده بزرگ را فراگرفته‌اند و حتی ممکن است به لایه عضلانی روده بزرگ نیز نفوذ کرده باشند. با وجود این، سرطان هنوز به غدد لنفاوی نرسیده است. معمولاً تنها درمان برای این مرحله برداشتن تومور و بافت اطراف آن است اگرچه ممکن است در شرایطی شیمی‌درمانی پس از جراحی نیز انجام شود.

مرحله سه

مرحله سه سرطان کولورکتال بزرگ به‌عنوان مرحله پیشرفته در نظر گرفته می‌شود؛ زیرا بیماری به غدد لنفاوی گسترش یافته است. این مرحله به چند مرحله کوچک‌تر تقسیم‌بندی می‌شود. در مرحله سه، سرطان از دیواره روده بزرگ خارج شده و تعدادی از غدد لنفاوی اطراف را آلوده کرده است. سرطان در این مرحله بر اندام‌های شکم نیز تأثیر می‌گذارد. برای درمان سرطان روده در مرحله سه، معمولاً ابتدا جراحی و سپس شیمی‌درمانی انجام می‌شود. شیمی‌درمانی و پرتودرمانی ممکن است قبل یا بعد از عمل جراحی انجام شود.

مرحله چهار

در مرحله چهار سرطان روده، سلول‌های بدخیم به اندام‌های دوردست مانند کبد، ریه یا تخمدان‌ها گسترش یافته‌اند (متاستاز). در مرحله چهار غدد لنفاوی دورتر از روده بزرگ نیز به سلول‌های سرطانی آلوده شده‌اند. زمانی که سرطان به این مرحله برسد، معمولاً از جراحی برای تسکین یا پیشگیری از عوارض آتی استفاده می‌شود نه برای درمان بیماری. در این شرایط تومور ممکن است با روش رادیوفرکانسی (تخریب با گرما)، کرایوتراپی (تخریب با انجماد) یا شیمی‌درمانی داخل وریدی درمان شود.

تشخیص سرطان کولورکتال با سونوگرافی

در سونوگرافی امواج فراصوت به کار گرفته می شوند تا سلول‌های سرطان داخل روده بررسی شوند. روش های متفاوتی برای تشخیص سرطان روده با سونوگرافی وجود دارد که مهم ترین آنها:

1. سونوگرافی شکمی
2. سونوگرافی اندورکتال

سونوگرافی شکمی: برای این آزمایش یک تکنسین، مبدل را بر روی پوست شکم شما حرکت میدهد. این آزمایش میتواند تومورهای کبد، کیسه صفرا، پانکراس یا جاهای دیگر شکم را بررسی کند؛ اما نمیتواند تومورهای روده بزرگ را بررسی کند.
سونوگرافی اندو رکتال: در این روش از مبدل مخصوصی استفاده می شود و مبدل را داخل روده می کنند. از این طریق دیواره رکتوم دیده می شود و میزان گسترش سرطان در روده یا رسیدن سلول های سرطانی به اندام های دیگر قابل مشاهده است.

آمادگی قبل از سونوگرافی روده

• برای انجام سونوگرافی رکتال اگر دارویی مصرف می کنید باید پزشک خود را مطلع سازید.
• 7 تا 10 روز قبل از این سونوگرافی باید مصرف آسپرین قطع شود؛ چراکه جزء داروهای رقیق کننده خون محسوب می گردد و در حین سونوگرافی ممکن است برای بیمار مشکلاتی را ایجاد کند.
• اگر بیمار، حساسیتی نسبت به لاتکس داشته باشد، حتماً باید این موضوع را به پزشک گزارش دهد.
• برای انجام سونوگرافی باید حتماً روده و مثانه بیمار تخلیه شود؛ چراکه تصویربرداری با وجود مدفوع می تواند مشکلاتی را ایجاد کند.
• 1 تا 4 ساعت قبل از سونوگرافی، پزشک دارویی را برای تخلیه روده به بیمار تجویز می نماید.
• 1 تا 4 ساعت قبل از این نوع سونوگرافی باید خوردن و آشامیدن اجتناب شود.

عوارض سونوگرافی روده

در روشهای سونوگرافی سرطان روده هیچگونه ریسک تابش اشعه های رادیواکتیوی به همراه ندارد. در سونوگرافی رکتال اغلب افراد در حین انجام آزمایش از قرار گرفتن مبدل در مقعد خود کمی احساس ناراحتی می کنند. در صورتی که نسبت به لاتکس حساسیت دارید این موضوع را با متخصص سونوگرافی در میان بگذارید؛ زیرا برای قرار دادن مبدل سونوگرافی در مقعد روی آن را با روکشی از جنس لاتکس می پوشانند. سونوگرافی رکتال می تواند در موارد بسیار نادر سبب آسیب به مقعد، کولون و خونریزی شود.

تشخیص سرطان کولورکتال با تصویر برداری اشعه ایکس

باید به سمت پهلوی خود بر روی یک تخت مخصوص دراز بکشید. پزشک با استفاده از پرتو ایکس از تمیز بودن روده بزرگ شما اطمینان حاصل می کند. سپس یک لوله انما روان شده وارد رکتوم شما می شود. یک کیسه باریم به لوله متصل است تا از این طریق محلول باریم را به داخل کولون بفرستد. اگر شما باریم انما دوبل کنتراست انجام می دهید، هوا از طریق همین لوله به داخل رکتوم شما وارد می شود. لوله ای که در روش باریم انما برای فرستادن باریم استفاده می شود در نوک خود یک بالون کوچک دارد. زمانی که در ورودی رکتوم قرار می گیرد، این بالون به باقی ماندن باریم در داخل بدن شما کمک می کند. در حالی که کولون شما از باریم پر شده است، شما ممکن است احساس فوری برای اجابت مزاج داشته باشید. کرامپ های شکمی نیز ممکن است در طول تست باریم انما اتفاق بیافتند. بعد از تست باریم انما، بیشتر باریم از طریق لوله انما از کولون خارج می شود. زمانی که لوله برداشته می شود، شما می توانید مقدار باقی مانده باریم و هوا را دفع کنید.

اقدامات قبل از انجام رادیوگرافی روده

1. رژیم غذایی خاص یک روز قبل از آزمایش: نباید روز قبل از آزمایش غذایی بخورید و تنها نوشیدنی‌های خالص مثل آب، چای، قهوه بدون شیر و خامه، عصاره گوشت یا نوشیدنی‌های گازدار مصرف کنید.
2. شب قبل آزمایش نباید چیزی بخورید و بنوشید.
3. مصرف ملین در شب قبل از آزمایش: ملین، به صورت قرص یا شربت به تخلیه روده بزرگ کمک می‌کند.
4. استفاده از کیت انوما: در برخی موارد، ممکن است به استفاده از کیت‌های انوما در شب قبل تست یا چند ساعت قبل آن نیاز باشد تا روده از هرگونه موادی پاک شود.
5. مشورت با پزشک در مورد داروهای مصرفی: حداقل یک هفته قبل از تست، در مورد داروهای مصرف با پزشک صحبت کنید. احتمال دارد که پزشک مصرف دارو را متوقف کند.

عوارض جانبی رادیوگرافی روده

احتمال گرفتن سرطان در رادیوگرافی در مقایسه با اثرات مفیدی که به ‌سادگی و با انجام آزمون باریم آنما، بیماری و دلیل مشکل را تشخیص می دهد، ناچیز است. در موارد نادری، باریم انما می تواند عوارض جانبی زیر را ایجاد کند:

• ایجاد انسداد در معده و روده
• ایجاد التهاب بافت های اطرافی روده بزرگ
• ایجاد پارگی در دیواره روده بزرگ
• واکنش آلرژیک به باریم