ایمونوتراپی چیست و با ایمونوتراپی کدام سرطان درمان میشود؟

سرطان دومین عامل مرگ و میر انسان پس از بیماری های قلبی و عروقی بوده و تعداد بیماران آن همچنان در حال افزایش است. درمان سرطان شامل برداشتن ناحیه توموری با استفاده از جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی و درمان دارویی هدفمند می باشد و در سال های اخیر ایمونوتراپی چشم اندازهای امیدوارکننده ای را در درمان سرطان ایجاد کرده است. سیستم ایمنی بدن نقش مهمی در حفظ سلامتی بدن دارد و با عواملی که قصد آسیب به سلامتی بدن را دارند مبارزه کرده و آنها را از بین می برد.

اگر این سیستم متوجه شود که سلول های غیر طبیعی در بدن وجود دارند، با آنها مبارزه می کند. در واقع سلول های سیستم ایمنی بدن در اطراف توده های سرطانی قرار می گیرند تا این توده ها را از بین ببرند، بنابراین اگر سلول های سیستم ایمنی بدن بتوانند با این توده ها مبارزه کنند، راهی برای جلوگیری از روند پیشرفت بیماری وجود دارد. در این میان سلول های سرطانی نیز می توانند به مبارزه با سلول های سیستم ایمنی بدن بپردازند. در چنین حالتی توده های سرطانی می توانند سلول های طبیعی سیستم ایمنی را از بین ببرند.

ایمونوتراپی کمک می کند تا سیستم ایمنی بدن در برابر این سلول های سرطانی حمایت شود. در واقع درمان سرطان با ایمونوتراپی یکی از متدهای جدید درمان سرطان های مختلف است. تمام بیماران سرطانی لزوماً واجد شرایط لازم برای درمان کامل نیستند. ساختار ژنی تومور، پیشرفت (stage) سرطان و واکنشی که بدن بیمار به درمان‌ها می‌دهد، تعیین می‌کند که روند درمان چطور پیش خواهد رفت. ایمونوتراپی در بسیاری از کشور‌های جهان به ‌عنوان روشی مؤثر در درمان سرطان تأیید شده است و برای بیماران تجویز می‌شود. این تأییدیه نتیجه‌ی سال‌ها بررسی و تحقیق است که اثربخشی ایمنی‌درمانی را ثابت می‌کند.

ایمونوتراپی چیست؟

یکی از روش های نوین برای درمان سرطان، ایمونوتراپی است. در این روش درمانی سیستم ایمنی بدن به صورت کلی مورد حمایت و تقویت قرار می گیرد تا توانایی مقابله با سلول ها و توده های سرطانی را داشته باشد. این روش نوعی درمان بیولوژیکی به حساب می آید؛ یعنی موادی که در این روش درمانی برای سرطان استفاده می شوند، از ارگانیسم های زنده ساخته شده اند.

مزایای ایمونوتراپی

1. این روش درمانی در برخی از انواع سرطان ها تأثیر درمانی بیشتری دارند مانند سرطان پوست که بیش از روش های شیمی درمانی یا پرتو درمانی به روش ایمنی درمانی پاسخ می دهد.
2. یکی از بهترین روش های درمانی مکمل در کنار سایر روش های درمانی است. مثلاً در برخی از موارد این روش را در کنار شیمی درمانی به کار می گیرند و روند درمان را بهبود می بخشند.
3. ایمنی درمانی نسبت به سایر روش های درمانی از عوارض کمتری برخوردار است؛ زیرا که در این روش درمانی صرفاً سیستم ایمنی بدن مورد هدف است و عوارض چندانی در پی ندارد.
4. بعد از انجام این روش درمانی احتمال این که دوباره سلول های سرطانی شکل بگیرند و این بیماری مجدد بازگشت داشته باشند بسیار کم است.

کدام سرطان ها با ایمونوتراپی درمان می شوند؟

ایمونوتراپی پتانسیل درمان تمام سرطان‌ها را دارا است؛ اما میزان اثر گذاری این روش به پارامترهای مختلفی بستگی دارد. این روش توانایی سیستم ایمنی بدن برای شناسایی، هدف گذاری و از بین بردن سلول‌های سرطانی در اندام‌های مختلف را افزایش می‌دهد. به بیان دیگر، این روش می‌تواند یک پاسخ یکپارچه برای سلول‌های سرطانی شکل گرفته در بخش‌های مختلف بدن را ایجاد کند. سرطان هایی که در ادامه ذکر می گردند به وسیله این روش درمان می شوند:

• سرطان رحم
• سرطان معده
• سرطان ریه
• سرطان پروستات
• سرطان مری
• سرطان مثانه
• سرطان دهانه رحم
• سرطان پستان
• سرطان روده
• سرطان کلیه
• سرطان خون
• سرطان پوست
• سرطان تخمدان

روش های انجام ایمونوتراپی

انواع مختلف ایمنی درمانی ممکن است به روش های مختلفی به بدن داده شوند که شامل موارد زیر می باشد:

• داخل وریدی Intravenous: ایمونوتراپی به طور مستقیم به داخل ورید می رود.
• به صورت دهانی Oral: ایمونوتراپی به صورت قرص یا کپسول به بیمار داده می شود.
• موضعی Topical: ایمونوتراپی به صورت کرم روی پوست مالیده می شود. این نوع ایمونوتراپی را می توان برای سرطان های پوست مورد استفاده قرار داد.
• Intravesical: ایمونوتراپی به طور مستقیم وارد مثانه می شود.

انواع ایمونوتراپی برای درمان سرطان

درمان سرطان از طریق ایمنی‌درمانی روش‌های مختلفی دارد. در ادامه، انواع ایمونوتراپی را بررسی می‌کنیم:

تعدیل‌‌کننده‌های سیستم ایمنی

دارو‌هایی هستند که پاسخ سیستم ایمنی را نسبت به سرطان بیشتر می‌کنند. برخی از این دارو‌ها روی بخش‌های خاصی از دستگاه ‌ایمنی اثر دارند و برخی دیگر از تعدیل‌کننده‌ها تأثیر کلی‌تری می‌گذارند.

انتقال سلول‌های تی (T-Cell Transfer Therapy)

در این روش، سلول‌های T که در ناحیه‌ی تومور قرار دارند، برداشته‌ شده و آنهایی که در مقابل سرطان خوب عمل کرده‌اند، در محیط آزمایشگاه تغییر داده می‌شوند تا قدرتشان افزایش یابد. سپس در محیط آزمایشگاه رشد می‌یابند و تکثیر می‌شوند. درنهایت به ‌صورت وریدی به بدن تزریق می‌شوند تا قوی‌تر از قبل، با سرطان مبارزه کنند. طی این شیوه، قدرت طبیعی سلول‌های T در محیط آزمایشگاه بهبود می‌یابد.

پادتن‌های مونوکلونال (Monoclonal Antibodies)

پادتن‌هایی هستند که در آزمایشگاه توسط دسته‌ای از سلول‌ها و کلون‌ها ساخته می‌شوند و با اهداف متفاوتی به سلول‌های سرطانی اتصال می‌یابند. برای مثال، برخی از این آنتی‌بادی‌‌ها با وصل‌شدن به سلول‌های سرطانی، آنها را علامت‌گذاری می‌کنند تا توسط سلول‌های ایمنی راحت‌تر شناسایی و نابود شوند.

مهارکننده‌های سلول‌های نظارتی

سلول‌های نظارتی بررسی می‌کنند که سلول‌های ایمنی بیش‌ازحد طبیعی واکنش دفاعی نشان ندهند. مهارکننده‌ها، دارو‌هایی هستند که با اثر بر سلول‌های نظارتی، آنها را مسدود کرده و اجازه می‌دهند تا سیستم ایمنی فراتر از حد طبیعی و نرمال عمل کند. با این اتفاق، سیستم ایمنی می‌تواند با قدرت بیشتری به سرطان پاسخ دهد.

واکسن‌های درمانی

این واکسن‌ها با آنهایی که برای پیشگیری از بیماری استفاده می‌شوند، تفاوت دارند. واکسن‌های درمانی پاسخ سیستم ایمنی را نسبت به سرطان قوی‌تر می‌کنند تا قدرت سلول‌های ایمنی افزایش یابد.

ایمونوتراپی چگونه سرطان را درمان می‌کند؟

سیستم ایمنی ساز وکار‌های مختلفی برای سرکوب سلول‌های سرطانی دارد. روزانه در بدن همه‌ی ما، جهش ژنتیکی رخ داده و سلول‌هایی تولید می‌شوند که سرطانی هستند؛ اما دستگاه ایمنی برای حفظ سلامت ما، آنها را شناسایی کرده و از بین می‌برد.گاهی به هر دلیلی، تولید سلول‌های سرطانی در بدن افزایش می‌‌یابد به‌طوری‌که سلول‌های ایمنی نمی‌توانند به‌اندازه‌ی کافی با آنها مقابله کنند، در این صورت سرطان رخ می‌دهد. سلول‌های ایمنی ممکن است در اطراف و درون تومور‌ها یافت شوند.

به سلول‌های ایمنی موجود در تومور، TIL گفته می‌شود. توموری که حاوی TIL باشد، شانس بیشتری برای بهبودی دارد. حتی اگر سیستم ایمنی برای جلوگیری از پیشرفت سرطان راهی پیدا کند، سلول‌‌های سرطانی ممکن است خود را تغییر داده و از تخریب خود توسط دستگاه ایمنی جلوگیری کنند. سلول‌های سرطانی قادرند:

• با ساخت پروتئین‌هایی بر روی سطح خود، سلول‌های ایمنی را غیر‌فعال کرده و مانع پاسخ دادن آنها شوند.
• سلول‌های سالم نزدیک تومور را تغییر داده و در نحوه‌ی واکنش سیستم ایمنی مشکل ایجاد کنند. (تضعیف پاسخ سیستم ایمنی)
• تغییر ژنتیکی بدهند تا دستگاه ایمنی آن‌ها را سخت‌تر شناسایی کند. در این حالت، سلول‌های سرطانی وجود دارند؛ اما سیستم ایمنی بدن آنها را شناسایی نمی‌کند، بنابراین سرطان با گذر زمان پیشرفت می‌کند بدون اینکه تحت حمله‌ی دستگاه ایمنی باشد.
• با این توصیفات، سیستم ایمنی برای مقابله با بیماری سرطان به کمکی جدی نیاز دارد. امروزه از ایمونوتراپی برای افزایش دقت و قدرت سیستم ایمنی استفاده می‌شود. ایمنی‌درمانی قادر است:
• مواد لازم بدن را تهیه کند تا دستگاه ایمنی پاسخ قوی‌تری بدهد.
• سلول‌های ایمنی را فعال‌تر کند تا بتوانند سرطان را راحت‌تر سرکوب کنند.
• شناسایی و حمله به سلول‌های سرطانی را به سیستم ایمنی آموزش دهد.

ایمونوتراپی چند وقت یک بار انجام می شود؟

مدت زمان درمان و تعداد دفعات ایمونوتراپی به عوامل زیر بستگی دارد:

1. نوع سرطان و میزان پیشرفت آن
2. نوع ایمونوتراپی که بیمار دریافت می کند.
3. واکنش بدن نسبت به درمان

ممکن است نیاز باشد درمان هر روز، هر هفته و یا هر ماه انجام شود. برخی انواع ایمونوتراپی باید به صورت سیکلی و دوره ای انجام شوند که این سیکل، شامل دوره استراحت است تا اجازه ترمیم و بهبودی به بدن داده شود و سلول های سالم جدید ساخته شوند.

طول دوره‌ درمان ایمونوتراپی

طول انجام ایمنی ‌درمانی به شرایط جسمی شما بستگی دارد. پزشک با توجه به نکات زیر و موارد دیگر، طول درمان را تعیین می‌کند:

• نوع ایمونوتراپی که دریافت می‌کنید.
• واکنشی که بدنتان نسبت به درمان از خود نشان می‌دهد.
• نوع سرطان و میزان پیشرفتی که کرده است.

بسیاری از افراد طبق نظر پزشک، به مدت دو سال تحت درمان قرار می‌گیرند و پس از اتمام دو سال درمان، صرفاً تحت نظر هستند. معمولاً پس از پایان دوره‌ی درمان، بیمار وضعیت خوبی خواهد داشت. اثربخشی برخی دارو‌ها ممکن است چند هفته تا چند ماه زمان ببرد. معمولاً طی چند هفته تا چند ماه پس از شروع ایمنی‌درمانی، بدن بیمار به درمان پاسخ می‌دهد. در برخی افراد ممکن است این مدت‌زمان بیشتر باشد. در بسیاری از مطالعات، بیماران می‌توانند تا زمانی که بیماری پایدار باشد و عوارض جانبی نداشته باشد، ایمونوتراپی را به طور مداوم ادامه دهند. برخی از مطالعات اثربخشی استفاده کوتاه مدت را ارزیابی می‌کنند. این درمان‌ها باید توسط انکولوژیست طبی برنامه‌ریزی شده و در زمان مناسب به بیمار مناسب داده شود.

انجام آزمایش برای ایمونوتراپی

قبل از انجام ایمونوتراپی، ممکن است نیاز به ‌انجام آزمایشهایی با استفاده از برخی ازسلولهای سرطانی یا نمونه خون داشته باشید. کاربرد‌های ایمونوتراپی بسته به نوع و مرحله بیماری متفاوت است. برای اینکه مشخص شود کدام بیمار برای ایمونوتراپی مناسب است، در برخی سرطان‌ها باید آزمایشات مولکولی خاصی از بلوک‌های پاتولوژی بیماران (مانند PDL-۱، MSI یا TMB) انجام شود. در برخی از تومور‌ها بدون نیاز به آزمایش خاصی قابل استفاده است. پزشک بیمار بر اساس این نتایج و نتایج مطالعه تعیین می‌کند که آیا فرد برای ایمونوتراپی مناسب است یا خیر.

رعایت نکات مهم در ایمونوتراپی

تیم مراقبت های بهداشتی شما می تواند به شما در پیشگیری یا تسکین بسیاری از عوارض جانبی کمک کند. پیشگیری و درمان عوارض جانبی بخش مهمی از درمان کلی سرطان شما است. این مراقبت تسکینی یا مراقبت حمایتی نامیده می شود. قبل از شروع ایمونوتراپی، از تیم مراقبت های بهداشتی خود بپرسید که درمان شما ممکن است منجر به چه عوارضی شود. در طول درمان، آنها را در اسرع وقت در مورد مشکلات سلامتی جدید، متفاوت یا بدتر اطلاع دهید. تشخیص زودهنگام علائم و توقف ایمونوتراپی یا درمان عوارض جانبی می تواند از شدید شدن آنها جلوگیری کند.

عوارض جانبی ایمونوتراپی می تواند خفیف، متوسط یا حتی جدی باشد. پزشکان عوارض جانبی را در مقیاس ۱ تا ۴ درجه بندی می کنند که ۱ خفیف و ۴ شدیدترین است. برای عوارض جانبی خفیف، احتمالاً درمان شما ادامه خواهد داشت و برای تغییرات در علائم تحت نظر خواهید بود. اگر عوارض جانبی متوسط یا شدید داشته باشید، پزشک ممکن است درمان را متوقف کند و ممکن است نوعی دارویی به نام کورتیکواستروئید را برای آرام کردن سیستم ایمنی تجویز کند.

گاهی اوقات، داروهای دیگری نیز ممکن است پس از کورتیکواستروئید تجویز شود. اگر عوارض جانبی برطرف شد، پزشک ممکن است سعی کند دوباره ایمونوتراپی را شروع کند یا رژیم درمانی شما را تنظیم کند، به خصوص اگر ترکیبی از داروها به شما داده شود. اگر عوارض جانبی از بین نرفت یا بدتر شد، پزشک ممکن است درمان با ایمونوتراپی را متوقف کند.

آیا ایمونوتراپی خطرناک است؟

ایمونوتراپی هم می تواند عوارض جانبی ایجاد کند. البته بسیاری از آنها زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی که برای مقابله با سرطان فعال شده است، علیه سلول ها و بافت های سالم بدن نیز عمل کند. افراد مختلف عوارض جانبی متفاوتی را تجربه کرده اند. عوارضی که دارید و احساسی که آنها در شما ایجاد می کنند به میزان سلامتی شما قبل از درمان، نوع سرطان، میزان پیشرفته بودن آن، نوع ایمونوتراپی که دریافت می کنید و دوز داروها بستگی دارد. برخی از علائم هستند که در میان تمام انواع ایمونوتراپی رایجند. به عنوان مثال ممکن است تحت هر نوع ایمنی درمانی،‌ التهاب پوستی را در ناحیه تزریق تجربه کنید. به صورت کلی رایج تری عوارض ایمونوتراپی عبارتند از:

• درد
• ورم
• زخم
• قرمزی
• خارش
• التهاب و جوش

همچنین ممکن است این عوارض شامل علائم آنفولانزا مانند هم بشوند. از جمله:

• تب
• لرز کردن
• ضعف عمومی
• سرگیجه
• حالت تهوع و استفراغ
• درد مفاصل و عضلات
• خستگی
• سردرد
• دشواری تنفس
• بالا رفتن یا پایین آمدن فشار خون
• ورم و افزایش وزن ناشی از تجمع مایعات
• اسهال
• عفونت
• التهاب اندام داخلی
• گرفتگی سینوس ها
• تپش قلب

هزینه ایمونوتراپی

هزینه‌های مربوط به درمان با ایمونوتراپی در تهران و سایر شهرهای ایران ممکن است متفاوت باشد و بستگی به نوع دارو، نوع سرطان و مرحله بیماری، بیمه، تعداد جلسات درمانی و سایر عوامل دارد.