کنترل و جلوگیری از پیشرفت پوکی استخوان با تشخیص زود هنگام

استخوان از مواد معدنی و عمدتاً نمک‌های کلسیم تشکیل شده است که توسط فیبرهای کلاژن قوی به یکدیگر متصل شده‌اند. استخوان‌های ما دارای یک پوسته بیرونی ضخیم و سخت(به نام استخوان قشر یا فشرده) هستند که به راحتی در اشعه ایکس دیده می‌شود. در داخل آن، یک شبکه استخوانی نرم‌تر و اسفنجی(استخوان ترابکولار) وجود دارد که ساختاری شبیه لانه زنبوری دارد.

استخوان یک بافت زنده و فعال است که دائماً در حال تجدید است. بافت استخوانی قدیمی توسط سلول‌هایی به نام استئوکلاست تجزیه می‌شود و با مواد استخوانی جدیدی که توسط سلول‌هایی به نام استئوبلاست تولید می‌شود جایگزین می‌شود. استخوان ها دائماً در حال بازسازی هستند و بافت قدیمی خود را تخریب می‌کنند؛ اما تحت تأثیر عوامل مختفی ممکن است این روند دچار اختلال شود و دچار بیماری مثل پوکی استخوان شود. پوکی استخوان بیماری است که باعث ضعف بیش از اندازه استخوان‌ها می‌شود و همین باعث شکستن استخوان‌ها با کمترین فشار یا برخورد است.

پوکی استخوان ناگزیر است؛ اما در مقابل با داشتن یک سبک زندگی سالم و هدفمند می‌‌توان تا حد زیادی از آن پیشگیری کرد. اگر چه هیچ یک از درمان‌های این بیماری کامل نیستند؛ اما تشخیص زود هنگام و درمان به موقع پوکی استخوان خطر شکستگی‌های بعدی را کاهش می‌دهد.

پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان یا بیماری استئوپروزیس که در انگلیسی به آن Osteoporosis می‌گویند به معنی استخوان متخلخل است. این بیماری با تضعیف استخوان‌ها شما را در معرض خطر شکستگی‌های ناگهانی و غیرمنتظره قرار می‌دهد. درواقع پوکی استخوان به معنی استحکام استخوان کمتر است.

علت و عوامل مؤثر بر پوکی استخوان

استخوان‌های بدن همیشه در حال تغییر هستند. این تغییرات که شامل تجزیه استخوان قدیمی و جایگزینی استخوان جدید است، در سنین جوانی با سرعت بیشتری انجام می‌شوند؛ اما به مرور زمان سرعت آن کاهش می‌یابد و در نتیجه استخوان‌های بیشتری در بدن از بین می‌روند. بنابراین علت پوکی استخوان می‌تواند به عوامل ژنتیکی و یا میزان توده استخوانی تشکیل شده در جوانی بستگی داشته باشد. عوامل مختلفی وجود دارند که ممکن است موجب پوکی استخوان شوند از جمله:

عوامل طبیعی و غیر قابل کنترل

برخی از عوامل ایجاد این بیماری مانند سن، جنسیت، نژاد، سابقه خانوادگی، استخوان بندی بدن و… خارج از کنترل شما هستند. به این معنی که شما نقش زیادی در به وجود آمدن آن ندارید. مثلاً ممکن است به دلایل ژنتیکی به پوکی استخوان مبتلا شوید، یا اغلب شنیده‌اید که گفته می‌شود پوکی استخوان در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود و یا در صورتی هر یک از اعضای خانواده شما به پوکی استخوان دچار شده باشد، ممکن است شما نیز در معرض خطر باشید.

سطح هورمون

گاهی اوقات علت پوکی استخوان، کم و زیاد شدن هورمون‌های خاصی در بدن است. از جمله هورمون‌هایی که منجر به پوکی استخوان می‌شوند می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• هورمون‌های جنسی: کاهش سطح استروژن در زنان و کاهش سطح تستوسترون در مردان ممکن است باعث ایجاد پوکی استخوان در آنها شود.
• تیروئید: مشکلات کم کاری یا پرکاری تیروئيد یکی دیگر از عواملی است که به پوکی استخوان می‌انجامد.
• سایر غدد: فعالیت غدد فوق کلیوی و هایپرتیروئیدی نیز با این بیماری ارتباط نزدیکی دارند.
• رژیم غذایی:داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌تواند از بسیاری از بیما‌ری‌ها پیشگیری کند. با این حال، مصرف کم کلسیم، داشتن اختلالات اشتهایی و جراحی دستگاه گوارش مانند معده و روده، می‌توانند از عوامل مؤثر در پوکی استخوان باشند.
• استروئیدها و داروها:در صورتی که شخصی از داروهای کورتیکواستروئید به مدت طولانی استفاده کند و یا از برخی داروها که برای مشکلات تشنج، ریفلاکس معده، سرطان و یا داروهای مخصوص پیوند اعضا هستند، بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار می‌گیرد.
• مشکلات پزشکی:در صورتی که فردی به بیماری‌هایی مانند سلیاک، التهاب روده، بیماری کلیه یا کبد، سرطان، لوتوس، روماتیسم مفصلی، مولتیپل میلوما و… مبتلا باشد، ریسک ابتلای او به پوکی اسخوان بالاتر خواهد بود.
• سبک زندگی:برخی از عادت‌های نادرست در زندگی، ممکن است منجر به پوکی استخوان شوند. به عنوان مثال مصرف دخانیات، مصرف زیاد الکل و سبک زندگی کم تحرک موجب کاهش تراکم استخوان در بدن می‌شوند و در نتیجه از عوامل پوکی استخوان به شمار می‌آیند.

علائم پوکی استخوان

در مراحل اولیه بیماری پوکی استخوان، علائم واضحی وجود ندارد؛ ولی در مواقعی که استخوان ها ضعیف شده اند و فرد به پوکی استخوان مبتلا شده است، علائم و نشانه هایی در فرد ظهور می کند، از جمله این عوامل عبارتند از:

• استخوان های شکننده و ضعیف که با کوچکترین حرکتی می شکنند.
• کمردرد که بیشتر ناشی از ضعیف شدن استخوان های ستون مهره است.
• کوتاهی قد افراد با گذشت زمان
• خمیده شدن افراد مبتلا به پوکی استخوان

عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان

عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان که قابل کنترل نیستند عبارتند از:

1. جنسیت مؤنث
2. قومیت - قفقازی یا آسیایی
3. سابقه‌ی خانوادگی

عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان که قابل کنترل هستند عبارتند از:

• استعمال دخانیات
• ورزش نکردن
• رژیم‌های غذایی فاقد کلسیم
• تغذیه‌ی نامناسب
• سوء مصرف الکل

عوامل خطر دیگر برای ابتلا به پوکی استخوان شامل شرایط پزشکی مانند موارد زیر هستند:

• سطوح استروژن به‌طور مزمن پایین
• کمبود ویتامین D
• پرکاری تیروئید
• ناتوانی در ورزش کردن
• داروها، نظیر شیمی‌درمانی، کورتیکواستروئیدها، یا داروهای ضد‌تشنج
• پرکاری پاراتیروئید
• ناتوانی در جذب مناسب مواد مغذی در دستگاه گوارش

راههای تشخیص پوکی استخوان

پوکی استخوان اغلب در عکس رادیوگرافی زمانی‌که بیمار دچار شکستگی می‌شود، تشخیص داده می‌شود. با این حال، زمانی‌که پوکی استخوان در رادیوگرافی قابل مشاهده است، ممکن است تحلیل استخوان قابل توجهی وجود داشته باشد. اسکن جذب‌سنجی اشعه‌ی ایکس با انرژی دوگانه (DEXA یا DXA) را می‌توان به عنوان یک آزمایش غربالگری برای استئوپنی (کاهش تراکم استخوان که قبل از پوکی استخوان رخ می‌دهد) استفاده کرد. این آزمایش تراکم استخوان را در لگن و ستون فقرات اندازه گیری می‌کند و دقیق‌تر از رادیوگرافی است.

جدیدترین درمان پوکی استخوان

داروی روموزوزوماب (Romosozumab) جدیدترین درمان پوکی استخوان محسوب می‌شود. این دارو مورد تأیید FDA برای درمان پوکی استخوان در زنانی است که وارد دوران یائسگی شده‌اند و در معرض خطر شکستگی استخوان قرار دارند. این دارو به دلیل برخی از عوارض جانبی که دارد، برای همه افراد مناسب نیست. روموزوزوماب معمولاً در زنانی تجویز می‌شود که سابقه شکستگی ناشی از پوکی استخوان دارند یا با عوامل خطر پوکی استخوان مواجه هستند.
همچنین کسانی که سایر روش‌های درمانی در آنها موفقیت آمیز نبوده است یا نمی‌توانند سایر روش‌های درمانی را تحمل کنند نیز، کاندید مناسبی برای دریافت داروی روموزوزوماب هستند. این دارو هرماه یک‌بار با استفاده از دو سرنگ جداگانه تزریق می‌شود. روموزوزوماب فقط باید یک سال مصرف شود؛ زیرا فعالیت استخوانی سازی آن پس از 12 ماه کاهش می‌یابد. زنانی که از این روش درمانی استفاده می‌کنند نیز باید اطمینان حاصل کنند که در حین درمان مقدار کافی کلسیم و ویتامین D دریافت می‌کنند

1. دارو درمانی

داروهای مختلفی برای درمان پوکی استخوان وجود دارند که عبارتند از:

• هورمون درمانی و درمان‌های مرتبط با هورمون

استروژن، تستوسترون و رالوکسیفن (تعدیل‌کننده انتخابی گیرنده استروژن) جزء این دسته از داروها هستند. درمان با استروژن، به ویژه زمانی که بلافاصله پس از یائسگی شروع شود، می‌تواند به حفظ تراکم استخوان کمک کند. با این حال، استروژن درمانی ممکن است خطر سرطان سینه و لخته شدن خون را افزایش دهد که این می‌تواند باعث سکته مغزی شود. بنابراین، استروژن معمولاً برای زنان جوان‌تر یا زنانی که برای کنترل علائم یائسگی به درمان نیاز دارند، تجویز می‌شود.
در مردان، پوکی استخوان ممکن است با کاهش تدریجی تستوسترون به دلیل افزایش سن مرتبط باشد. درمان جایگزینی تستوسترون می‌تواند به بهبود علائم تستوسترون پایین کمک کند؛ اما داروهای پوکی استخوان در مردان به طور وسیع مورد مطالعه گرفته‌اند و به همین دلیل غالباً مصرف آنها به تنهایی یا در کنار تستوسترون توصیه می‌شود.
رالوکسیفن داروی دیگری است که برای درمان پوکی استخوان در زنان یائسه به‌کار می‌رود. تأثیر رالوکسیفن روی استخوان‌ها مانند استروژن است؛ اما بعضی از خطرات آن را ندارد. این دارو به شکل قرص موجود است و معمولاً به مدت پنج سال و به صورت روزانه مصرف می‌شود. علاوه بر درمان پوکی استخوان، گاهی اوقات رالوکسیفن برای کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. گرگرفتگی یکی از عوارض جانبی رالوکسیفن است. این دارو همچنین ممکن است خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.
کلسی‌تونین-سالمون یک هورمون سنتتیک است که احتمال شکستگی ستون فقرات را کاهش می‌دهد؛ اما لزوماً روی شکستگی لگن یا سایر انواع شکستگی‌ها تأثیر ندارد. این دارو به صورت تزریقی یا استنشاقی مصرف می‌شود.

• بیس‌فسفونات‌ها

بیس‌فسفونات‌ها به طور گسترده برای مردان و زنانی که در معرض خطر شکستگی استخوان قرار دارند، تجویز می‌شوند. این داروها به شکل‌های مختلف مصرف می‌شوند (روزانه، هفتگی، ماهانه و حتی سالانه). چند نمونه از بیس‌فسفونات‌ها عبارتند از:

1. آلندرونات
2. ایباندرونات
3. رزیدرونات
4. زولدرونیک اسید

پس از سه تا پنج سال ممکن است بتوانید مصرف بیس‌فسفونات‌ها را متوقف کنید و پس از قطع، همچنان از مزایای آنها بهره‌مند شوید.

• داروهای بیولوژیک

دنوزوماب محصولی است که به صورت تزریقی هر 6 ماه یک‌بار برای زنان و مردان تجویز می‌شود. از این دارو غالباً زمانی استفاده می‌شود که سایر درمان‌ها شکست خورده باشند. حتی در بعضی موارد که عملکرد کلیه کاهش پیدا کرده است، می‌توان از دنوزوماب استفاده کرد. اثرات طولانی‌‎مدت دنوزوماب هنوز مشخص نیست؛ اما مثل بیس‌فسفونات‌ها عوارض جانبی بالقوه جدی دارد. برای مثال، می‌تواند روی استخوان ران یا فک تأثیر بگذارد یا خطر عفونت را افزایش دهد.

• عوامل آنابولیک

این محصولات در افراد مبتلا به پوکی استخوان باعث استخوان‌سازی می‌شوند. دکتر ارتوپد ممکن است برای درمان پوکی استخوان شدید که به سایر روش‌های رایج پاسخ نمی‌دهد، داروهای زیر را تجویز کند:

1. روموسوزوماب: استفاده از این دارو برای زنان یائسه که در معرض خطر شکستگی هستند تأیید شده است. این محصول هم باعث تشکیل استخوان جدید می‌شود و هم تجزیه استخوان را کاهش می‌دهد. روموسوزوماب هر ماه به صورت 2 آمپول و به مدت یک سال تزریق می‌شود.
2. تری‌پاراتاید و آبالوپاراتاید: این داروهای تزریقی شبیه هورمون‌ پاراتیروئید هستند و ساخت استخوان جدید را تحریک می‌کنند. از تری‌پاراتاید و آبالوپاراتاید حداکثر به مدت 2 سال استفاده می‌شود.

بعد از اینکه مصرف داروهای استخوان‌ساز فوق را متوقف کردید، باید برای حفظ ساخت استخوان جدید از سایر داروهای پوکی استخوان استفاده کنید.

2.استفاده از مکمل‌های غذایی

پزشک معمولاً به شما دریافت کافی کلسیم و ویتامین D را توصیه می‌کند. بهتر است نیازهای تغذیه‌ای خود را از طریق رژیم غذایی برآورده کنید؛ اما گاهی اوقات پیش‌گیری از پوکی استخوان یا درمان پوکی استخوان با تغذیه امکان‌پذیر نیست. اینجا است که باید به سراغ مکمل‌های غذایی بروید. توصیه می‌شود بزرگسالان با مصرف غذا یا مکمل هر روز 1000 تا 1200 میلی‌گرم کلسیم دریافت کنند. دریافت کلسیم بیش از مقادیر توصیه شده نه تنها روی استحکام استخوان‌ها تأثیر مثبت ندارد، بلکه خطر سنگ کلیه، تجمع کلسیم در عروق خونی و یبوست را افزایش می‌دهد.
نظرات مختلفی در مورد سطح نرمال ویتامین D وجود دارد. با این حال، مشخص شده است که بسیاری از افراد به کمبود این ویتامین مبتلا هستند و ممکن است به مصرف مکمل نیاز داشته باشند. پزشک می‌تواند سطح ویتامین D را با آزمایش خون اندازه‌گیری کند و سپس بر اساس نتیجه آزمایش توصیه‌های لازم را به شما ارائه دهد.

سایر درمان پوکی استخوان

رعایت توصیه‌های زیر به کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان یا شکستگی استخوان کمک می‌کند:

• سیگار نکشید. سیگار تراکم استخوان را کاهش و احتمال شکستگی را افزایش می‌دهد.
• از نوشیدن الکل اجتناب کنید. الکل روی فرآیند تشکیل استخوان تأثیر منفی دارد و خطر زمین خوردن را افزایش می‌دهد.
• از زمین خوردن خود جلوگیری کنید. کفش‌هایی بپوشید که پاشنه کوتاه و کفی غیرلغزنده داشته باشند، فرش‌ها و سایر سطوح خانه که ممکن است باعث زمین خوردن شما شوند را بررسی کنید، اتاق‌ها را به اندازه کافی روشن نگه دارید، در صورت لزوم برای کمک به حفظ تعادل روی دیوار سرویس بهداشتی و حمام میله‌‌های فلزی محکم نصب کنید و مطمئن شوید که می‌توانید به راحتی وارد تختخواب شده یا از آن خارج شوید.

پیشگیری از پوکی استخوان

هم مردان و هم زنان از سنین جوانی می توانند برای پیشگیری از پوکی استخوان، اقدامات زیر را انجام دهند:

• داشتن یک رژیم غذایی سالم و متنوع که سرشار از میوه ها و سبزیجات تازه و غلات کامل است.
• خوردن غذاهای غنی از کلسیم
• جذب ویتامین دی کافی
• اجتناب از سیگار کشیدن
• محدود کردن مصرف الکل
• محدود کردن کافئین
• انجام تمرینات قدرتی به کمک وزن بدن

---

آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا
تلفن : 32202762 - 031

نظرات کاربران درباره این مطلب :محمد [ 1403-01-09 ]
سلام من بشدت ب ابن استخوانسازروموسوزمب نیاز دارم.ولی گیرم نمیاد جایی سراغ دارید که داشته باشه؟

نام و فامیل :
تلفن :
ایمیل :
متن پیـام :