سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD) چه کاربردی دارد؟

مغز یکی از اصلی ترین بخش های بدن است که در صورت بروز کوچکترین اختلال باعث نارسایی در شریان ها و جریان های خونی در تمام بدن می شود. ناهنجاری های عروقی منجر به تغییر و اختلال در جریان خون می شوند. به مجموعه های عروق خونی غیر طبیعی، ناهنجاری های عروقی گفته می شود. این تومور مغزی از نوع تومورهای سرطانی نیستند و در بسیاری از موارد این ناهنجاری بدون علامت و نشانه هستند؛ ولی در بعضی مواقع قابلیت رشد کردن و ایجاد کردن علائمی را دارند، همچنین باعث ایجاد فشار بر روی مغز می شوند.

این فشارها باعث تحریک بافت مغز، التهاب و نشت مواد غیر طبیعی در مغز می شوند و ممکن است علائمی مانند سردرد، اختلالات بینایی، اختلالات شخصیتی، تشنج و اختلال در حرکت به همراه داشته باشد. سونوگرافی ترانس کرانیال داپلر (TCD) یک آزمایش غیرتهاجمی و بدون درد است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای اندازه‌گیری جریان خون و جهت آن در داخل رگ‌ها استفاده می‌کند. این روش زمانی توصیه می‌شود که برای تشخیص یک وضعیت پزشکی که بر جریان خون در مغز و درون آن تأثیر می‌گذارد، نیاز به تست باشد.

این آزمایش همچنین برای نظارت بر نتایج برخی درمان‌ها استفاده می‌شود. در طول TCD، امواج صوتی از طریق بافت‌های جمجمه ارسال می‌شود. این امواج صوتی سلول‌های خونی را که در داخل رگ‌های خونی حرکت می‌کنند منعکس می‌کنند و به پزشک اجازه می‌دهد سرعت و جهت آنها را تفسیر کنند. امواج صوتی ضبط شده و بر روی صفحه کامپیوتر نمایش داده می‌شوند.

کاربرد سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD)

سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال برای تشخیص یا نظارت بر طیف وسیعی از شرایط پزشکی مؤثر بر جریان خون استفاده می‌شود. از جمله مواردی که با استفاده از سونوگرافی داپلر قابل تشخیص هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سکته مغزی ایسکمیک حاد
• وازواسپاسم
• تنگی در عروق مغزی
• میکروآمبولی‌های مغزی
• خطر سکته مغزی در بزرگسالان و کودکان مبتلا به کم خونی داسی شکل
• تشخيص بيضي فورامن، تشخيص شنت راست به چپ
• تأیید مرگ مغزی

نحوه عملکرد سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD)

سونوگرافی داپلر عروق مغز بر اساس اصل اثر داپلر عمل می‌کند. بر اساس این اصل، امواج اولتراسوند ساطع‌شده از پروب داپلر از طریق جمجمه منتقل می‌شوند و با حرکت گلبول‌های قرمز در داخل عروق داخل مغزی منعکس می‌گردند. تفاوت در فرکانس بین امواج ساطع‌شده و منعکس‌شده که به آن «فرکانس جابجایی داپلر» گفته می‌شود، با سرعت حرکت گلبول‌های قرمز خون (سرعت جریان خون) نسبت مستقیم دارد. از آنجایی که جریان خون در داخل رگ آرام است، سیگنال داپلر به دست آمده، در واقع ترکیبی از جابجایی‌های فرکانس داپلر مختلف را نشان می‌دهد که نمایش طیفی از توزیع سرعت تک گلبول‌های قرمز خون روی دستگاه نمایشگر را تشکیل می‌دهد. سپس، می‌توان از آنالیز طیفی برای به دست آوردن اندازه‌گیری سرعت جریان خون و همچنین چند ویژگی دیگر جریان در رگ خونی استفاده کرد.

آمادگی های قبل از سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD)

هیچ‌گونه آمادگی و اقدامات خاصی برای انجام این نوع تصویربرداری لازم نیست. بیماران نیازی به تغییر رژیم غذایی یا مصرف مایعات قبل از سونوگرافی داپلر عروق مغز ندارند. یکی از توصیه‌های احتمالی این است که از بیماران خواسته می‌شود تا در طول انجام آزمایش سر خود را ثابت نگه دارند و از صحبت کردن خودداری نمایند.

مراحل انجام سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال

مراحل سونوگرافی داپلر شامل موارد زیر است:

• از شما خواسته می‌شود یا روی یک تخت معاینه دراز بکشید یا در طول آزمون روی صندلی بنشینید.
• مقدار کمی ژل محلول در آب روی پوست در ناحیه مورد بررسی قرار می‌گیرد. ژل معمولاً در پشت گردن، بالای استخوان گونه، جلوی گوش یا روی پلک استفاده می‌شود. این قسمت‌ها محل رگ‌های خونی هستند که مغز را تأمین می‌کنند. ژل به پوست شما آسیبی نمی‌رساند و لباس شما را لکه نمی‌کند.
• یک دستگاه کوچک شبیه میکروفون به نام مبدل در محل تست قرار داده می‌شود. مبدل امواج صوتی با فرکانس بالا را از طریق مغز می‌فرستد و اطلاعات جریان خون برگشتی را ضبط می‌کند. سیگنال اولتراسوند به نمودارها یا تصاویر رنگی تبدیل می‌شود که روی صفحه نمایش نشان داده می‌شود.
• هیچ ناراحتی در طول آزمایش وجود ندارد. هنگامی که مبدل بر روی پوست شما فشار داده می‌شود، ممکن است فشار جزئی را تجربه کنید.
• شما باید سر خود را ثابت نگه دارید و در طول آزمایش از صحبت کردن خودداری کنید.
• انجام سونوگرافی حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. پس از انجام آزمایش، ژل از روی پوست شما پاک می‌شود.

کاندید مناسب سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال

علاوه بر اینکه پزشک، بیماران را برای تشخیص برخی ناهنجاری ها به سونوگرافی داپلر فرا می خواند لازم است که برخی از بیماران و یا افراد به طور دوره ای و در یک فاصله زمانی مناسب به انجام این تست بپردازند، این افراد شامل:

• کسانی که یک بار و یا بیشتر دچار سکته مغزی شده اند و با مواردی همچون آنژیو گرافی و یا استنت گذاری به درمان و یا پیشگیری از سکته پرداخته اند.
• افراد با افزایش سن در معرض گرفتگی عروق قرار می گیرند، بنابراین بهتر است برای چکاپ به پزشک و دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنند و این تست را انجام دهند.
• کسانی که با انجام این تست متوجه گرفتگی در رگ خود شده اند و تحت درمان دارویی برای از بین بردن آن پلاک و گرفتگی قرار دارند بهتر است در زمانهای مشخصی این سونوگرافی داپلر و تی سی سی دی را انجام دهند.
• افرادی که سیگاری هستند و نتوانستند آن را ترک کنند بهتر است تا برای بررسی رگهای مغز، تست تی سی سی دی را انجام دهند.

موارد منع انجام سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD)

داپلر کرانیال (TCD) برای بیمارانی که در یک یا دو ماه گذاشته جراحی های مربوط به چشم مانند اصلاح چشم با لیزر ،درمان کاتاراکت و یا تعویض قرنیه داشته اند، قابل انجام نمی باشد.

عوارض سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال

سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال خطرناک نیست و هیچ عوارض جانبی مضری در آن وجود ندارد. سونوگرافی مانند آزمایش های اشعه ایکس از اشعه استفاده نمی کند.

هزینه سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال

هزینه سونوگرافی داپلر با توجه به تعرفه تعیین شده در نظام سلامت کشور می باشد و عوامل مختلفی نظیر شرایط بیمار می توانند بر روی آن تأثیرگذار باشند. البته افراد تحت پوشش بیمه می توانند از خدمات بیمه خود استفاده کنند.