غربالگری با رادیوگرافی دندان ها در چه مواقعی صورت می گیرد؟

تشخیص بسیاری از مشکلات فک و دندان با معاینه ی بصری غیر ممکن است. از این رو متخصصین دندانپزشکی برای شناسایی دقیق بسیاری از ناهنجاری‌های مربوط به فک و مشکلات دندانی از دستگاه های عکسبرداری و یا رادیوگرافی دندان استفاده میکنند. معاینات و غربالگری دندانپزشکی معمولاً باید هر ۶ ماه یک‌ بار انجام گیرد. رادیولوژی یا عکس از دندان، نوعی از روش‌های تصویربرداری از دندان‌ها می‌باشد که دندانپزشک برای ارزیابی سلامت دهان و دندان تجویز می‌کند. در این روش تشخیصی از پرتوهای ایکس با میزان کم برای تهیه تصاویر داخلی دهان، دندان‌ها و لثه‌ها استفاده می‌شود. این تصاویر به دندانپزشک کمک می‌کنند تا مشکلات دهانی مانند پوسیدگی‌های دندان، آسیب‌های احتمالی و غیره را تشخیص دهند.

علل انجام رادیوگرافی دندان

• یافتن مشکلات دهانی مانند پوسیدگی دندان، ساختارهای دندانی پنهان (مانند دندان عقل) و آسیب به استخوان‌های که از دندان حمایت می‌کنند (مانند ریشه‌های شکسته دندان). عکس دندان اغلب برای یافتن مشکلات اولیه حتی قبل از بروز هر نوع علائمی بکار می‌روند.
• یافتن دندان ‌هایی که در جای خود نیستند و یا به ‌درستی در طول لثه رشد نکردند. دندان‌های که نامرتب و شلوغ رشد کردند به دندان‌های نهفته معروف هستند.
• از طریق عکس دندان‌ ها، مشکلاتی چون کیست، تومور و آبسه تشخیص داده می‌شود.
• موقعیت دندان‌ های دائمی در حال رشد در فک کودکانی که هنوز دندان‌ های اولیه یا شیری آنها نیفتاده است بررسی می‌شود.
• برای مواردی چون پوسیدگی‌ های گسترده، جراحی عصب‌ کشی، ایمپلنت‌ دندانی و کشیدن دندان درمان مناسبی طرح‌ریزی می‌کند.
• برای دندان‌ هایی که مرتب نیستند درمان ارتودنسی را طرح‌ ریزی می‌کند.
• تشخیص ناهنجاری ‌هایی از قبیل چروبیسم و دیسپلازی کلئیدوکرانیال
• سرطان‌ های مربوط به فک
• اختلالات مفاصل و به خصوص مفصل گیجگاهی-فکی
• تشخیص استئوسارکوم و آملوبلاستوما؛ کلیه استئودیستروفی تأثیرگذار بر فک و هیپوفسفاتمی
• تشخیص و ارزیابی دهانی در قبل و بعد از جراحی و ترومای فک و صورت مثل شکستگی‌های دنتوآلوئولار و فک پایین
• سنگ ‌های بزاقی
• سایر برنامه‌ های تشخیصی و درمانی

مزایای گرافی دندان

• پوشش گسترده استخوان‌ ها و دندان‌ ها، ازجمله (TMJ مفصل تمپرو فکی)
• تابش دوز کم اشعه به بیمار
• راحتی معاینه برای بیمار
• قابلیت استفاده در بیمارانی که محدودیت باز کردن دهان دارند.
• زمان کوتاه برای تصویربرداری و خروجی
• مفید در آموزش بیمار و ارائه توصیه‌های لازم
• بعد از انجام این روش هیچ اشعه‌ای در بدن بیمار باقی نمی‌ماند.
• از این روش می‌توان برای کودکان بسیار خردسال نیز استفاده نمود.

انواع رادیوگرافی دندان با تصویربرداری داخل دهانی

انواع مختلفی از روش‌های تصویربرداری دندان با اشعه ایکس وجود دارند که هرکدام نماهای متفاوتی از دندان را ثبت می‌کنند. معروف‌ترین روش‌های تصویربرداری داخل دهانی به شرح زیر هستند:

رادیوگرافی دندان بایت وینگ (Bitewing)

در این تکنیک، بیمار یک قطعه کاغذی مخصوص را گاز می‌گیرد و تصویربرداری انجام می‌شود. با این روش، دندانپزشک می‌تواند تاج‌ های دندان را به‌ خوبی ببیند. این نوع تصویربرداری برای بررسی حفره‌ های دندان‌ ها (بین دندانی) بسیار مناسب است.

رادیوگرافی دندان اکلوزال (Occlusal)

تصویربرداری اکلوزال در یک شات تمامی دندان‌ ها را نمایش می‌دهد و زمانی انجام می‌شود که فک بیمار بسته باشد. با این تصویربرداری دندانپزشک قادر است روی هم قرار گرفتن دندان‌ های بالایی و پایینی را به خوبی ببیند. همچنین دندانپزشک می‌تواند ناهنجاری ‌های آناتومیکی کف یا طاق دهان را به خوبی مشاهده کند.

رادیوگرافی دندان پری اپیکال (تک دندان) (Periapical)

در هر تصویربرداری پری اپیکال ، تمام قسمت‌های یک دندان از فک فوقانی یا فک دندانی از ریشه تا تاج به تصویر کشیده می‌شود. با این نوع تصویربرداری هرگونه تغییرات غیر معمول در ریشه و ساختارهای استخوانی آن نشان داده می‌شود.

انواع رادیوگرافی دندان با تصویربرداری خارج دهانی

معروف‌ترین روش‌های تصویربرداری خارج دهانی به شرح زیر هستند:

رادیوگرافی دندان پانورکس

عکس پانورامیک دندان OPG، مخفف کلمه ارتوپانتوموگرام (Orthopantomogram) بوده و به عکس‌هایی گفته می‌شود که دندانپزشک برای اطمینان حاصل کردن از سلامت دندان‌ها تجویز می‌کند. در واقع عکس OPG دندان یک اسکن پانوراما از دندان‌های فک بالا و فک پایین تهیه می‌کند که یک نمای دو بعدی مسطح از یک نیم دایره از گوش سمت چپ تا گوش سمت راست ارائه می‌دهد. اشعه ایکس پانوراما اجازه می‌دهد تا تصاویری از چند زاویه گرفته شود تا یک نمای کلی از وضعیت دندان‌ها و ریشه‌ها و فک بیمار تهیه شود. با استفاده از عکس OPG دندان، پزشک متخصص می‌تواند تعداد، موقعیت و رشد همه دندان‌ها حتی آنهایی که هنوز از لثه بیرون نزده‌اند را ببیند و مشکلات آنها را بررسی نماید.

پس از ورود به اتاق رادیولوژی، در مکان مناسب می‌ایستید و اپراتور دستگاه را به اندازه قد شما تنظیم می‌کند. باید سر و چانه به‌طور کامل روی بخشی از دستگاه که به شکل سکویی است قرار گرفته شود و مدتی بدون حرکت بماند و به آرامی یک پد استریل یا قطعه‌ای را درون دهان خود قرار داده و به آرامی با دندان‌ها خود گاز بگیرید. سپس دستگاه دور سر شما چرخیده تا با استفاده از پرتو و اشعه، تصویر کاملی از فک بالا و پایین شما تهیه کند. زمان مورد نیاز دستگاه برای اسکن کردن فک و دندان‌های بیمار چیزی حدود 30 ثانیه است. بعد انجام عملیات توسط دستگاه، اپراتور مدت زمان کوتاهی را برای ظاهر کردن عکس OPG دندان که چیزی در حدود 3 تا 4 دقیقه است صرف کرده و در نهایت عکس شما آماده می‌شود.

رادیوگرافی دندان توموگرافی

توموگرافی، یک لایه خاص یا اسلایس از دهان را با محو کردن سایر لایه‌ها به صورت برجسته نشان می‌دهد. این تکنیک به بررسی ساختارهایی می‌پردازد که دیدن آنها به دلیل وجود سایر ساختارهای اطراف، مشکل است.

رادیوگرافی دندان سفالومتری

در تکنیک سفالومتری به طور کامل از یک طرف سر بیمار تصویربرداری می‌شود. با تصاویر سفالومتری ارتباط دندان‌ها با فک و مشخصات هر دندان به تنهایی دیده می‌شود. متخصصین ارتودنسی معمولاً از این نما برای به دست آوردن اطلاعات اختصاصی ساختار دندانی هر بیمار استفاده می‌کنند.

رادیوگرافی دندان سیالوگرام

در این تصویربرداری یک ماده رنگی به غدد بزاقی تزریق می‌شود و در نتیجه این غدد در فیلم رادیوگرافی دیده می‎ شوند. باید به این نکته توجه داشت که غدد بزاقی جزء بافت نرم هستند و بنابراین در رادیوگرافی بدون تزریق مواد حاجب (رنگی) دیده نمی ‎شوند. دندانپزشکان ممکن است این آزمون را برای بررسی مشکلات غدد بزاقی مانند انسداد یا سندروم Sjogren که اختلالی با علائم خشکی چشم و دهان است، درخواست نمایند. این اختلال می‌تواند در پوسیدگی دندان‌ها نقش داشته باشد.

رادیوگرافی دندان توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن دندان)

توموگرافی کامپیوتری یک نوع تصویربرداری است که نمای داخلی دندان‌ ها را به‌ صورت سه‌ بعدی نشان می‌دهد. این تصویربرداری به منظور بررسی مشکلات در استخوان‏‌های صورت مانند کیست‎‏ ها، تومورها و شکستگی ‌ها به کار می‌رود.

رادیوگرافی دندان با سی تی اسکن

CBCT نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس است که تصاویری سه بعدی از ساختار دندان‎ها، بافت‎های نرم، عصب ‏‎ها و استخوان‌ ها ایجاد می‌نماید. این تصویربرداری به قرار دادن ایمپلنت‌ها در جای مناسب و ارزیابی کیست ‌ها و تومورها در دهان و صورت کمک می‌کند. همچنین می‌تواند مشکلات لثه‎ ها، ریشه‌ های دندان و فک‎ را تشخیص دهد. CBCT از بسیاری جهات به سی تی اسکن روتین دندان شباهت دارد؛ اما نحوه تصویربرداری آن متفاوت است. در CBCT دستگاه به دور سر بیمار می‌چرخد و تمام اطلاعات را در یک چرخش ایجاد می‌نماید. در سی تی اسکن معمولی اسلایس‌های مسطحی طی چندین بار چرخش دستگاه به دور سر بیمار ایجاد می‌شوند.

رادیولوژی دندان دیجیتال

تصویربرداری دیجیتال یکی از انواع تصویربرداری‎ های دو بعدی است که امکان ارسال مستقیم تصاویر را به کامپیوتر را فراهم می‎کند. این تصاویر می‌توانند روی مانیتور در عرض چند ثانیه نمایش داده شوند و ذخیره یا چاپ گردند. تصویربرداری دیجیتال در مقایسه با تصویربرداری معمولی چندین مزیت دارند.

به عنوان مثال قابلیت تقویت و بزرگنمایی تصویر در تصویربرداری دیجیتال وجود دارد. این موضوع باعث می‌شود تا دندانپزشک به راحتی بتواند کوچک ‌ترین تغییراتی که با معاینه دهانی قابل رؤیت نیست را مشاهده کند. همچنین در صورت نیاز می‌تواند تصاویر را به صورت الکترونیکی برای دندانپزشک دیگری ارسال کند. نکته مهم اینجاست که بیمار در تصویربرداری دیجیتال اشعه کمتری نسبت به رادیوگرافی ‌های معمولی دریافت می‌کند.

اقدامات قبل از گرافی دندان

زمانی که بخواهید از دستگاه OPG استفاده کنید، دندانپزشک از شما می‌خواهد تا جواهرات و وسایل فلزی موجود در اطراف سر و گردن را بازکنید و کنار بگذارید؛ زیرا می‌تواند در تصویر گرفته ‌شده، تداخل و تأثیر بگذارد.

عوارض گرافی دندان

بر اساس مطالعات انجام‌ شده گرافی دندان یکی از تصویربرداری‌ هایی است که در آن از کمترین میزان پرتو استفاده می‌شود. زنان باردار یا زنانی که احتمال بارداری در آنها وجود دارد، باید از دریافت هرگونه اشعه ایکس خودداری کنند؛ زیرا این پرتوگیری برای رشد جنین ایمن نیست.

قیمت گرافی دندان

هزینه بر اساس تعرفه وزارت بهداشت انجام می شود. متناوب بودن هزینه برای افرادی که از بیمه های تأمین اجتماعی و خدمات درمانی استفاده می کنند طبق تعرفه بیمه تعیین می شود.

• تشخیص عفونت ریشه دندان با رادیوگرافی
  تاریخ انتشار : 1401-11-22تاریخ بروز رسانی : 1401-12-04


• تشخیص پوسیدگی دندان از روی عکس رادیولوژی
  تاریخ انتشار : 1401-11-15تاریخ بروز رسانی : 1401-11-25


• رادیوگرافی بایت وینگ (BW) دندان چیست؟
  تاریخ انتشار : 1401-09-18تاریخ بروز رسانی : 1401-09-28


• بررسی رادیوگرافی بایت وینگ دیجیتال
  تاریخ انتشار : 1402-07-15تاریخ بروز رسانی : 1402-07-19